విజయదశమి: భారతదేశపు అధ్యాత్మిక ధ్వజదినం

దసరా… కేవలం ఒక పండుగ కాదు, అది భారతదేశం యొక్క అధ్యాత్మిక ధ్వజదినం. ధ్వజదినం అంటే విజయానికి గుర్తుగా ఎగురవేసే జెండా. దసరా పండుగను దేశం నలుమూలల అత్యంత వైభవంగా జరుపుకుంటారు. ఇది ప్రతి భారతీయుడి హృదయంలో ఆత్మవిశ్వాసం, విజయం, మరియు ధర్మబద్ధమైన జీవితాన్ని నింపే ఒక గొప్ప సంప్రదాయం.

​దసరా అంటే “దశహర” అనే సంస్కృత పదం నుంచి వచ్చింది. దీనికి రెండు అర్థాలు ఉన్నాయి:

• ​దశ హర: “దశ” అంటే పది తలలు ఉన్న రావణుడిని, “హర” అంటే హరించడం లేదా నాశనం చేయడం.
• ​దశ అహర: “దశ” అంటే పది, “అహర” అంటే రోజులు. ఈ పండుగ పది రోజుల పాటు జరుపుకునే ఒక గొప్ప ఉత్సవం.

శరన్నవరాత్రులు: శక్తి స్వరూపిణి ఆరాధన

​నవరాత్రులు… కేవలం పూజలు, ఉత్సవాలు మాత్రమే కాదు, అది మన ఆత్మలోని చీకటిని తొలగించి, జ్ఞానాన్ని నింపే ఒక మహత్తర ఆధ్యాత్మిక యాత్ర. ప్రతి సంవత్సరం ఆశ్వయుజ మాసంలో వచ్చే ఈ తొమ్మిది రాత్రులు, ఆ జగన్మాత శక్తిని ఆరాధించడానికి అత్యంత పవిత్రమైనవి. ఈ పండుగ వెనుక ఉన్న లోతైన అర్థం, పురాణ కథలు, పూజా విధానాలు మన జీవితాన్ని సరికొత్త మార్గంలో నడిపిస్తాయి.

​ ఆశ్వయుజ మాసం: ఎందుకంత ప్రత్యేకత?

​మన చాంద్రమాన పంచాంగం ప్రకారం, చైత్ర మాసం మొదటి మాసం. అయితే, ఆధ్యాత్మిక సాధనలకు, ఉపాసనలకు అత్యంత అనుకూలమైన మాసం ఆశ్వయుజ మాసం. 27 నక్షత్రాలలో, అశ్వని నక్షత్రంతో చంద్రుడు కూడిన పౌర్ణమి ఉన్నందున దీనికి ఆ పేరు వచ్చింది. కానీ, అంతకంటే ముఖ్యమైనది ఏమిటంటే, ఈ మాసంలోని మొదటి తొమ్మిది రాత్రులు ఏడాది మొత్తానికి బ్రాహ్మీ ముహూర్తం వంటివి. ఎలాగైతే ఒక రోజులో తెల్లవారుజాము సమయం అత్యంత పవిత్రమైనదో, అలాగే సంవత్సరంలో ఈ తొమ్మిది రాత్రులు ఆధ్యాత్మిక సాధనకు అత్యంత అనుకూలమైనవి. ఈ సమయంలో మన మనసు దాని మూలమైన ఆత్మ వైపు మళ్లి, భగవంతునితో అనుసంధానం కావడానికి అనుకూలంగా ఉంటుంది.

​పురాణ కథలు: విజయానికి మూలం

​దసరా పండుగకు అనేక కోణాల్లో ప్రాముఖ్యత ఉన్నా, రెండు ప్రధాన పురాణ కథలకు అంకితం చేస్తారు:

​1. మహిషాసుర మర్దనం

​దైత్యవంశానికి ఆశాదీపంలా జన్మించిన మహిషాసురుడు, మరణం లేని జీవితం కోసం బ్రహ్మదేవుని గురించి ఘోర తపస్సు చేశాడు. బ్రహ్మదేవుడు ప్రత్యక్షమై, జననమరణాలు సకల ప్రాణికోటికి సహజ ధర్మాలు కాబట్టి, మరణం లేని వరం అసాధ్యమని చెప్పాడు. అప్పుడు మహిషాసురుడు, “ఆడది నా దృష్టిలో అబల. ఆమె వల్ల నాకే ప్రమాదమూ రాదు. కనుక, పురుషుడి చేతిలో నాకు మరణం రాకుండా వరం అనుగ్రహించు” అని కోరాడు. బ్రహ్మదేవుడు ఆ వరం ఇచ్చాడు.
​వరగర్వంతో మహిషాసురుడు దేవతలతో ఘోర యుద్ధం చేసి ఇంద్రపదవి చేపట్టాడు. దేవతల మొర విన్న త్రిమూర్తులు (బ్రహ్మ, విష్ణు, మహేశ్వరులు) తమ కోపాన్ని ఒక తేజస్సుగా మార్చగా, ఆ తేజస్సు ఒక స్త్రీ రూపంలో జన్మించింది. శివుని తేజస్సు ముఖంగా, విష్ణు తేజస్సు బాహువులుగా, బ్రహ్మ తేజస్సు పాదాలుగా కలిగి 18 బాహువులతో అమ్మవారు అవతరించింది. సర్వదేవతలు ఆమెకు తమ ఆయుధాలను ఇచ్చారు. ఈ విధంగా సర్వశక్తిమంతురాలైన దుర్గాదేవి మహిషాసురునితో తొమ్మిది రాత్రులు యుద్ధం చేసి, అతనిని సంహరించి విజయం సాధించింది. ఆ విజయాన్ని పురస్కరించుకుని పదవ రోజును విజయదశమిగా జరుపుకుంటారు. ఈ కథను దేవీ భాగవత పురాణం మరియు మార్కండేయ పురాణంలోని దేవీ మాహాత్మ్యంలో వివరంగా వివరించారు.

​2. శ్రీరాముడు, పాండవుల విజయం

​చరిత్ర ప్రకారం, ఈ పండుగకు మరో రెండు చారిత్రక కథలు ముడిపడి ఉన్నాయి:

రావణ వధ: శ్రీరాముడు రావణుడిపై గెలిచిన సందర్భాన్ని విజయదశమి నాడు జరుపుకుంటారు. ఈ రోజు రావణ వధ చేయడం ఆనవాయితీ.

​పాండవుల వనవాసం : పాండవులు తమ వనవాసం పూర్తయ్యాక, జమ్మి చెట్టుపై దాచి ఉంచిన తమ ఆయుధాలను తిరిగి తీసిన రోజు కూడా ఇదే. అందుకే ఈ సందర్భమున జమ్మి ఆకులను పూజించడం రివాజు.

​ఈ కథలు మన జీవితానికి ఒక సందేశాన్ని ఇస్తున్నాయి. అమ్మవారు దుష్టశక్తులను సంహరించినట్లే, మనలోని అహంకారం, కోపం, దురాశ వంటి చెడు లక్షణాలను తొలగించుకోవాలని ఈ పండుగ ద్వారా తెలియజేస్తుంది.

​ నవరాత్రుల పూజా విధానం :

సంకల్పం నుంచి నిమజ్జనం వరకు

నవరాత్రి పూజలో ప్రధానంగా మూడు రూపాలకు ప్రాముఖ్యత ఇస్తారు: తొలి మూడు రోజులు దుర్గాదేవి, మధ్య మూడు రోజులు లక్ష్మీదేవి, చివరి మూడు రోజులు సరస్వతీదేవి. ఈ మూడు శక్తులను ఆరాధించడం ద్వారా మనం ధైర్యం, సంపద, జ్ఞానాలను పొందవచ్చని నమ్మకం.

నవదుర్గలు: అమ్మవారి తొమ్మిది రూపాలు

ఈ తొమ్మిది రోజులు అమ్మవారిని నవదుర్గల రూపంలో పూజిస్తారు. ప్రతి రూపానికి ఒక ప్రత్యేకమైన శక్తి, ప్రాముఖ్యత ఉన్నాయి.

• శైలపుత్రి: నవరాత్రి తొలి రోజు కొలిచే ఈ రూపం పర్వతరాజైన హిమవంతుని కుమార్తె. ఆమె స్థిరత్వం, ధైర్యాన్ని ప్రసాదిస్తుంది.
• బ్రహ్మచారిణి: తపస్సు, నిగ్రహం, భక్తికి ప్రతీక. ఈ రూపం మనలోని ఆత్మశక్తిని పెంచుతుంది.
• చంద్రఘంట: ఈ రూపం తన నుదుటిపై నెలవంకను ధరించి ఉంటుంది. ఆమె శాంతికి, ధైర్యానికి ప్రతీక.
• కూష్మాండ: బ్రహ్మాండాన్ని తన చిరునవ్వుతో సృష్టించిన దేవతగా ఈమెను భావిస్తారు.
• స్కందమాత: కుమారస్వామి తల్లిగా ఈ రూపం మాతృత్వం, వాత్సల్యం, ప్రేమను సూచిస్తుంది.
• కాత్యాయని: ఈమె దుష్టశక్తులను నాశనం చేసే శక్తిమంతమైన యోధురాలు.
• కాళరాత్రి: ఈమె భయానక రూపం, అయితే భక్తులకు అభయం, రక్షణను ప్రసాదిస్తుంది.
• మహాగౌరి: ఈమె ప్రశాంతమైన, పవిత్రమైన రూపం. పాపాలను హరించి శుద్ధినిస్తుంది.
• సిద్ధిధాత్రి: తొమ్మిదో రోజు పూజించే ఈ రూపం సమస్త సిద్ధులను, జ్ఞానాన్ని ప్రసాదిస్తుంది.

​పూజా క్రమం:

​ప్రాథమిక సంకల్పం:

“ఓం మమోపాత్త దురితక్షయద్వారా శ్రీ మహా లక్ష్మి ప్రీత్యర్ధం శుభే శోభ్నే ముహూర్తే శ్రీ మహావిష్ణోరాజ్ఞాయా ప్రవర్తమానస్య అద్యబ్రహ్మణః… ” అని సంకల్పం చెప్పుకుని పూజను మొదలు పెట్టాలి.పూజ ప్రారంభంలో శుభ్రమైన ప్రదేశంలో కూర్చొని, ఆచమనం చేసి, సంకల్పం చెప్పుకోవాలి. ఇందులో మీ గోత్రం, పేరు, మీరు ఉన్న ప్రదేశం, మరియు ఏ ప్రయోజనం కోసం పూజ చేస్తున్నారో తెలియజేయాలి.

• ఘటస్థాపన : మొదటి రోజు కలశాన్ని (ఘటం) స్థాపించి, అందులో నవధాన్యాలు వేసి, జలంతో నింపి, అమ్మవారిని ఆవాహన చేయాలి. ఇది సృష్టికి, పెరుగుదలకు ప్రతీక.
• ​ గణేశ ప్రార్థన : ఏ పూజ అయినా విఘ్నాలు లేకుండా సాగడానికి గణపతి ప్రార్థనతోనే మొదలవుతుంది.
• ​ ప్రాణప్రతిష్ట : అమ్మవారి విగ్రహాన్ని లేదా పటాన్ని పూజలో ప్రతిష్టించి, దైవశక్తిని అందులోకి ఆహ్వానించడం.
• ​ షోడశోపచార పూజ: అమ్మవారిని ఆసనం, పాద్యం, అర్ఘ్యం, స్నానం, వస్త్రం, గంధం, పుష్పాలు, ధూపం, దీపం, నైవేద్యం, తాంబూలం, నీరాజనం మొదలైన 16 ఉపచారాలతో పూజిస్తారు.
• ​అష్టోత్తర శతనామావళి: పూజలో అమ్మవారి 108 నామాలు పఠించడం చాలా ముఖ్యమైన భాగం. ఇది అమ్మవారిని స్తుతించడానికి, ఆమె ఆశీస్సులు పొందడానికి సహాయపడుతుంది.
• ​ నైవేద్యం : ప్రతిరోజు అమ్మవారికి ఒక్కో రకమైన నైవేద్యం సమర్పించడం ఆచారం. ఉదాహరణకు, తొలి రోజు పాయసం, వడపప్పు, చలిమిడితో పూజిస్తే, చివరి రోజు చక్రపొంగలితో పూజిస్తారు. భక్తితో ఏది సమర్పించినా అమ్మవారు ఆనందంగా స్వీకరిస్తారు.
• ​ ఉద్వాసన : పూజ చివరలో అమ్మవారిని యథాస్థానానికి సాగనంపడం ‘ఉద్వాసన’.

​ముఖ్యమైన స్తోత్రాలు, మంత్రాలు:

• దుర్గా సప్తశతి : ఈ పవిత్ర గ్రంథాన్ని నవరాత్రిలో పారాయణం చేయడం వల్ల అమ్మవారి అనుగ్రహం లభిస్తుంది.
• లలితా సహస్రనామం : ఈ తొమ్మిది రోజులు లలితా సహస్రనామ పారాయణం చేయడం అత్యంత పుణ్యప్రదం.
• ​నవార్ణ మంత్రం: “ఓం ఐం హ్రీం క్లీం చాముండాయై విచ్చే.”

కొన్ని ముఖ్యమైన ఆచారాలు:

• ​బొమ్మల కొలువు : ఇంటిలో బొమ్మల కొలువు పెట్టడం ఒక ఆనవాయితీ.
• ​ బతుకమ్మ : తెలంగాణాలో ఈ తొమ్మిది రోజులు అమావాస్య నుంచి నవమి వరకు స్త్రీలు బతుకమ్మ ఆడుతారు.
• ​ఆయుధ పూజ : మహానవమి నాడు విద్యాపీఠమున పుస్తకాలను, అలాగే వృత్తిపరమైన ఆయుధాలను పెట్టి పూజించడం ఆచారం.
• పాటలు మరియు నైవేద్యాలు: ప్రతిరోజూ అమ్మవారిని స్తుతిస్తూ పాటలు పాడుతారు, ప్రత్యేక నైవేద్యాలు సమర్పిస్తారు.

​దసరా నైవేద్యాలు – భక్తికి ప్రతిరూపాలు

​నవరాత్రిలో ప్రతి రోజు అమ్మవారిని ఒక్కో రూపంలో పూజించడం ఎంత ముఖ్యమో, ఆయా రూపాలకు ఇష్టమైన నైవేద్యాలను సమర్పించడం కూడా అంతే ముఖ్యం. నైవేద్యం అంటే కేవలం ఆహారం కాదు, అది మన భక్తిని, కృతజ్ఞతను అమ్మవారికి సమర్పించే ఒక పవిత్రమైన ప్రక్రియ.

​విజయదశమి: విజయానికి పతాకం

​తొమ్మిది రోజుల పూజల తర్వాత పదవ రోజు వచ్చేదే విజయదశమి లేదా దసరా. ఈ రోజున ఆలయాలలో అమ్మవారికి ప్రత్యేక అలంకారాలు, పూజలు చేస్తారు. ఈ రోజున జమ్మి చెట్టుకు పూజ చేసి, ఆకులు పంచుకోవడం ఒక సంప్రదాయం. కొందరు పల్లెల్లో పార్వేట ఆడటం, రావణ వధ వంటి కార్యక్రమాలను కూడా నిర్వహిస్తారు. ఈ నవరాత్రులు మనందరిలో కొత్త శక్తిని, ధైర్యాన్ని నింపి, జీవితంలో విజయాలను సాధించే స్ఫూర్తిని ఇస్తాయి. ​ఈ పండుగ కేవలం ఒక ధార్మిక ఆచారమే కాకుండా, మన సంస్కృతిని, సంప్రదాయాలను ప్రతిబింబించే ఒక గొప్ప వేడుక. ఈ తొమ్మిది రోజులు దుర్గాదేవి, లక్ష్మీదేవి, సరస్వతీ దేవిని పూజించడం ద్వారా జ్ఞానం, సంపద, మరియు శక్తిని పొందుతామని భక్తులు నమ్ముతారు.

మీరు ఈ శరన్నవరాత్రులను ఎలా జరుపుకుంటున్నారు? మీ అభిప్రాయాలను పంచుకోండి. “ఋషివర్య ” పాఠకులందరికీ ఆ జగన్మాత ఆశీస్సులు అందాలని కోరుకుంటూ

🙏దసరా శుభాకాంక్షలు🙏