స్మార్త ఏకాదశి మరియు విశిష్టత

ఈ సంవత్సరం స్మార్త ఏకాదశి 21 June 2025న వచ్చింది.

భారతీయ సంస్కృతిలో ఏకాదశి ఒక పవిత్రమైన, ఆధ్యాత్మికతతో నిండి ఉన్న తిథిగా భావించబడుతుంది. ప్రతి నెలా వచ్చే శుక్ల మరియు కృష్ణ పక్ష ఏకాదశులు భక్తులకు విశేష ప్రాముఖ్యత కలిగి ఉంటాయి. అయితే, హిందూ ధర్మంలో రెండు విభిన్న పద్ధతులు — స్మార్త మరియు వైష్ణవ — అనుసరించబడతాయి. వీటిలో స్మార్త ఏకాదశి అనేది సాధారణ కుటుంబ సంప్రదాయాన్ని అనుసరించే వారికీ, అదనంగా శైవ మరియు శాక్త మత విశ్వాసాలను కలిగి ఉన్న వారికి అనుసరించదగినది.

స్మార్త ఏకాదశి అంటే ఏమిటి?

“స్మార్త” అనేది స్మృతి గ్రంథాల ఆధారంగా ధర్మాచరణ చేయువారిని సూచిస్తుంది. స్మార్త సంప్రదాయాన్ని అనుసరించేవారు ప్రధానంగా శంకరాచార్యుల ద్వారా ప్రతిపాదించబడిన ఆద్వైత వేదాంతాన్ని పరిగణనలోకి తీసుకుంటారు. ఈ సంప్రదాయంలో ఏకాదశి ఉపవాసం, పారాయణం మరియు పవిత్ర ఆచారాలు విశేషంగా నిర్వహించబడతాయి.

ఈ ఏకాదశి ఉపవాసాన్ని ముఖ్యంగా శరీర శుద్ధి, మనస్సు స్థిరత్వం మరియు ఆధ్యాత్మిక అభివృద్ధికి తోడ్పడే సాధనంగా భావిస్తారు.

ఇది కూడా చదవండి: తొలి ఏకాదశి విశిష్టత

ఏకాదశి విశిష్టత

ఏకాదశి తిథి విష్ణుమూర్తికి అత్యంత ప్రీతికరమైనదిగా భావించబడుతుంది. అయినా స్మార్తులు కూడా దీనిని శివుడు, శక్తి దేవతలు మరియు ఇతర దేవతలకు అర్పణగా పాటిస్తారు. ఈ తిథి ఉపవాసం వల్ల:

• మనోనిగ్రహం సాధ్యమవుతుంది
• పాప విమోచనం జరుగుతుంది
• ఆత్మశుద్ధి కలుగుతుంది
• ధ్యానం మరియు జపానికి శుభమైన కాలంగా మారుతుంది

ఉపవాస విధానం

స్మార్త ఏకాదశి రోజున:

• ఉదయం స్నానాంతరం సంకల్పం చేసి ఉపవాసాన్ని ఆరంభిస్తారు
• ఒకవేళ పూర్తిగా ఉపవాసం సాధ్యం కాకపోతే పాలు, పండ్లు, లఘుభోజనం (ఫలాహారం) మాత్రమే తీసుకుంటారు
• పుణ్యకాలంలో విష్ణుసహస్రనామ పారాయణ, గీతా పఠనం లేదా శివ తాండవ స్తోత్రం వంటి శ్లోకాలు చదవడం శ్రేయస్కరం
• ద్వాదశి నాడు పార్థివ బ్రాహ్మణ భోజనంతో ఉపవాసాన్ని విరమించడం ఆచారంగా ఉంది

స్మార్త మరియు వైష్ణవ ఏకాదశుల మధ్య తేడా

ఒకే నెలలో రెండు వేర్వేరు ఏకాదశి తేదీలు కనిపించవచ్చు — వాటిలో ఒకటి స్మార్తులకు, మరొకటి వైష్ణవులకు వర్తించవచ్చు. ఇది చాంద్రమానం మరియు తిథి విశ్లేషణలోని తేడాల కారణంగా జరుగుతుంది.

స్మార్తులు ఉదయవిథి (day-based calculation) ఆధారంగా ఏకాదశిని పాటిస్తారు,
వైష్ణవులు మాత్రం పాక్షిక నక్షత్రాలను దృష్టిలో ఉంచుకొని హరివాసర సమయాన్ని పరిగణనలోకి తీసుకుంటారు.

ముగింపు

స్మార్త ఏకాదశి అనేది శరీరం, మనస్సు మరియు ఆత్మను పవిత్రం చేసుకునే సాధన. ఇది కేవలం ఆచారంగా మాత్రమే కాకుండా, ఒక ఆధ్యాత్మిక శిక్షణగా భావించబడుతుంది. ప్రతి భక్తుడు దీన్ని తన స్వధర్మాన్ని బట్టి పాటిస్తూ, భగవత్ స్మరణతో జీవితం పరిపూర్ణంగా మార్చుకోవచ్చు.