హైందవ శాస్త్రాల ముఖ్య విభాగాలు

హైందవ ధర్మంలో “శాస్త్రాలు” (Śāstra) అనేవి చాలా విస్తారమైనవి. వీటికి ఖచ్చితమైన సంఖ్యను నిర్ణయించడం సాధ్యం కాదు, ఎందుకంటే వేలాది సంవత్సరాలుగా అనేక గ్రంథాలు, ఉపగ్రంథాలు, వ్యాఖ్యానాలు రూపుదిద్దుకున్నాయి. కానీ ప్రధానంగా అంగీకరించబడిన ముఖ్య శాస్త్రాలను కొన్ని ప్రధాన వర్గాలుగా చెప్పొచ్చు.

హైందవ శాస్త్రాల ముఖ్య విభాగాలు

1. శ్రుతి (Śruti) – అత్యున్నత శాస్త్రాలు

ఇవి దివ్యంగా వెల్లడించిన గ్రంథాలు (అపౌరుషేయ).

• వేదాలు – 4
  1. ఋగ్వేదం
  2. యజుర్వేదం
  3. సామవేదం
  4. అథర్వవేదం
• ఉపనిషత్తులు – 108 (ప్రసిద్ధమైనవి 11–13)
• బ్రాహ్మణాలు, ఆరణ్యకాలు (వేదాలకు సంబంధిత భాగాలు)

2. స్మృతి (Smṛti) – మనుషులచే రచించిన శాస్త్రాలు

ఇవి వేదాల ఆచరణాత్మక రూపాలు.

ధర్మశాస్త్రాలు / స్మృతులు

• మనుస్మృతి
• యాజ్ఞవల్క్యస్మృతి
• పరాశరస్మృతి
• నారదస్మృతి
• గౌతమస్మృతి మొదలైనవి

3. ఇతిహాసాలు (Itihāsa)

• రామాయణం (వాల్మీకి)
• మహాభారతం (వ్యాసుడు)

4. పురాణాలు – 18 మహాపురాణాలు

1. బ్రహ్మ పురాణం
2. పద్మ పురాణం
3. విష్ణు పురాణం
4. శివ పురాణం
5. భాగవత పురాణం
6. నారద పురాణం
7. మార్కండేయ పురాణం
8. అగ్ని పురాణం
9. భవిష్య పురాణం
10. బ్రహ్మవైవర్త పురాణం
11. లింగ పురాణం
12. వారాహ పురాణం
13. స్కంద పురాణం
14. వామన పురాణం
15. కూర్మ పురాణం
16. మత్స్య పురాణం
17. గరుడ పురాణం
18. బ్రహ్మాండ పురాణం

5. వేదాంగాలు – 6

వేదాలను అర్థం చేసుకునేందుకు అవసరమైన సహాయశాస్త్రాలు.

1. శిక్ష (ఉచ్చారణ)
2. వ్యాకరణం
3. నిరుక్తం (అర్ధశాస్త్రం)
4. కళ్పం (కర్మకాండ)
5. ఛందస్సు (ఛందోశాస్త్రం)
6. జ్యోతిష్యం (ఖగోళం & గణితం)

6. ఉపవేదాలు – 4

1. ఆయుర్వేదం
2. ధనుర్వేదం
3. గంధర్వవేదం
4. స్థపత్యవేదం

7. దర్షనాలు – 6 (షడ్దర్శనాలు)

• న్యాయము
• వైశేషికము
• సాంఖ్యము
• యోగము (పతంజలి)
• పూర్వ మీమాంస
• ఉత్తర మీమాంస / వేదాంతము

✔ సారాంశం

హిందూ శాస్త్రాలు వేల సంఖ్యలో ఉన్నప్పటికీ, ముఖ్య శాస్త్రాలు ఇలా:

ముఖ్య శాస్త్రాలు (సంక్షిప్తంగా):

• వేదాలు (4)
• ఉపనిషత్తులు (108)
• ఇతిహాసాలు (2)
• పురాణాలు (18)
• వేదాంగాలు (6)
• ధర్మశాస్త్రాలు
• ఉపవేదాలు (4)
• దర్షనాలు (6)