ధనుర్మాస మాహాత్మ్యం: భక్తి పారవశ్యం.. పరమాత్ముని సాన్నిధ్యం!

​సనాతన ధర్మంలో కాలం భగవత్ స్వరూపం. అలాంటి కాలచక్రంలో ధనుర్మాసం అత్యంత సాత్వికమైనది, మోక్షదాయకమైనది. సూర్యుడు ధనురాశిలో ప్రవేశించడంతో ప్రారంభమై మకర సంక్రాంతి వరకు సాగే ఈ ముప్పై రోజులు, భక్తజనులకు ఒక ఆధ్యాత్మిక ఉత్సవం. ఈ మాసం కేవలం ఆచారాలకు పరిమితం కాకుండా, మనిషిలోని అజ్ఞానాన్ని తొలగించి జ్ఞానోదయం కలిగించే ఒక దివ్య సాధన.

​1. దేవతల ప్రాతఃకాలం – ఆధ్యాత్మిక అర్థం

​పురాణాల ప్రకారం, దేవతలకు ఒక సంవత్సరం మనకు ఒక రోజుతో సమానం. అందులో దక్షిణాయనం రాత్రి కాలం కాగా, ఉత్తరాయణం పగలు. ఈ రెండింటి సంధి సమయమైన ధనుర్మాసం దేవతలకు “బ్రాహ్మీ ముహూర్తం”. తెల్లవారుజామున చేసే ఆరాధన ఎలాగైతే ఉత్తమ ఫలితాలను ఇస్తుందో, దేవతల వేకువజాము వంటి ఈ మాసంలో చేసే విష్ణు ఆరాధన కోటి రెట్ల పుణ్యఫలాన్ని ప్రసాదిస్తుంది. అందుకే ఈ నెలలో బ్రాహ్మీ ముహూర్తంలో నిద్రలేచి భగవంతుని స్మరించడం శ్రేష్ఠం.

కాలగణన – సౌరమాన వైశిష్ట్యం సాధారణంగా మనం చంద్రుని గమనాన్ని బట్టి చాంద్రమానాన్ని అనుసరిస్తాం. కానీ, ధనుర్మాసం అనేది సూర్యుని గమనంపై ఆధారపడిన సౌరమాన గణన. సూర్యుడు ఒక రాశి నుండి మరో రాశిలోకి ప్రవేశించడాన్ని ‘సంక్రమణం’ అంటారు. అలా భానుడు ధనురాశిలోకి అడుగుపెట్టే ‘ధనుస్సంక్రమణం’తో ఈ పుణ్యమాసం ప్రారంభమవుతుంది.

​2. తిరుమల శ్రీవారి ఆలయ విశిష్ట సేవలు

​కలియుగ వైకుంఠమైన తిరుమలలో ధనుర్మాస పూజలు వైఖానస ఆగమశాస్త్రం ప్రకారం అత్యంత నిగూఢంగా, భక్తిశ్రద్ధలతో జరుగుతాయి.

• ​తిరుప్పావై పారాయణం: ఈ మాసమంతా శ్రీవారికి సుప్రభాత సేవకు బదులుగా గోదాదేవి రచించిన 30 పాశురాల (తిరుప్పావై) పారాయణం జరుగుతుంది. ప్రతిరోజూ ఒక పాశురం చొప్పున జీయం గారలు స్వామివారికి నివేదిస్తారు.
• ​మూగ తోమాల సేవ: ధనుర్మాస పూజల కోసం తిరుమల ఆలయంలో తోమాల సేవ జరిగే సమయంలో మంత్రోచ్ఛారణలు లేకుండా అత్యంత నిశ్శబ్దంగా (మౌనంగా) సేవ నిర్వహిస్తారు. దీనినే ‘మూగ తోమాల’ సేవ అని పిలుస్తారు.
• ​బిల్వపత్రార్చన: సాధారణంగా శ్రీవారిని తులసి దళాలతో అర్చిస్తారు. కానీ ధనుర్మాసంలో లక్ష్మీదేవికి అత్యంత ప్రీతిపాత్రమైన మారేడు (బిల్వ) దళాలతో స్వామివారి పాదపద్మాలను అర్చించడం విశేషం.
• ​మూడు చిలుకల అలంకరణ: ఈ మాసంలో స్వామివారి మూలవిరాట్టును ప్రత్యేకంగా మూడు చిలుకలతో అలంకరిస్తారు. ఇందులో ఒకటి శ్రీవిల్లిపుత్తూరు నుండి వచ్చిన ఆకు చిలుక కాగా, మరొకటి టీటీడీ ఉద్యానవన విభాగం రూపొందించినది. మూడవది వజ్రాలు పొదిగిన బంగారు చిలుక. ఇవి స్వామివారి వక్షస్థలంపై కొలువై భక్తులకు దర్శనమిస్తాయి.

​3. కృష్ణ పరమాత్మకు ఏకాంత సేవ

​సాధారణంగా తిరుమలలో రాత్రి వేళ భోగ శ్రీనివాస మూర్తికి శయనాసన సేవ నిర్వహిస్తారు. కానీ ధనుర్మాసంలో మాత్రం భోగ శ్రీనివాస మూర్తికి బదులుగా ఆలయంలోని శ్రీకృష్ణ స్వామికి ఏకాంత సేవ నిర్వహించడం ఇక్కడి అనాది సంప్రదాయం.

​4. గోదాదేవి వ్రతం – వైవాహిక సౌభాగ్యం

​శ్రీ ఆండాళ్ అమ్మవారు (గోదాదేవి) శ్రీరంగనాథుడిని పతిగా పొందాలని ఆచరించిన ధనుర్మాస వ్రతం భక్తులకు ఒక ఆదర్శం.

హరిప్రియ – ధనుర్మాస వ్రతం

సత్వగుణ సంపన్నుడైన శ్రీమన్నారాయణుడికి అత్యంత ప్రీతిపాత్రమైన సమయం ఇది. సాక్షాత్తు భూదేవి అవతారమైన గోదాదేవి (ఆండాళ్ అమ్మవారు) రంగనాథుడిని తన పతిగా పొందాలని తపించి, ఆచరించిన వ్రతం ఈ ధనుర్మాసంలోనే జరిగింది. ఆమె పాడిన ‘తిరుప్పావై’ పాశురాలు నేటికీ భక్తుల హృదయాల్లో భక్తి సుధలు కురిపిస్తూనే ఉన్నాయి.

ధనుర్మాస సంప్రదాయాలు – ఆచారాలు

తెలుగువారి ఇళ్ళలో ” ధనుర్మాసం ” అంటే ఒక సంబరం. దీనినే మనం ‘పండుగ నెలపట్టడం‘ అని పిలుచుకుంటాం

1. ​ముంగిట ముగ్గులు – గొబ్బెమ్మలు: ధనుర్మాసంలో తెల్లవారుజామునే ఇళ్ళ ముందు రంగురంగుల ముగ్గులు వేసి, వాటి మధ్యలో ఆవు పేడతో చేసిన గొబ్బెమ్మలను ఉంచుతారు. ఇవి సాక్షాత్తు కృష్ణ పరమాత్మకు మరియు ప్రకృతికి ఇచ్చే గౌరవానికి చిహ్నం.
2. చాంద్ర, సౌరమానాల మేళవింపు: మనం చాంద్రమానాన్ని అనుసరిస్తాం, కానీ ధనుర్మాసం సౌరమానానికి చెందింది. ఈ రెండింటి కలయికకు గుర్తుగా, సూర్యుని గమనంతో వచ్చే ఈ మాసపు ముగ్గుల మధ్యలో చంద్రుని ఆకారాన్ని తీర్చిదిద్దడం మన పూర్వీకుల గొప్ప సంప్రదాయం.
3. ​హరిదాసుల కీర్తనలు: “హరిలో రంగ హరి” అంటూ తల మీద అక్షయపాత్ర ధరించి వచ్చే హరిదాసులు ఈ మాసానికే ప్రత్యేక శోభను తెస్తారు. వారు సాక్షాత్తు నారదుని అంశగా భావిస్తారు.

​5. ప్రసాదాల వైభవం

​ఈ నెలలో విష్ణుమూర్తికి సమర్పించే ప్రసాదం ప్రత్యేకమైనది.

• ​ముద్గన్నం (కట్టె పొంగలి): పెసరపప్పు, బియ్యం, నెయ్యి, మిరియాలతో చేసే ‘కట్టె పొంగలి’ లేదా ‘ముద్గన్నం’ ఆరోగ్యానికి మరియు ఆధ్యాత్మికతకు ప్రతీక. మంచు కురిసే శీతాకాలంలో శరీరానికి శక్తిని, వేడిని ఇచ్చే సాత్విక ప్రసాదాలను స్వామికి నివేదిస్తారు.
• ​బెల్లపు దోసె: ఈ మాసంలో శ్రీనివాసుడికి నివేదించే ప్రత్యేక ప్రసాదం.
• ​దీనితో పాటు సుండల్, శీరా వంటి నివేదనలు భక్తులకు ఆధ్యాత్మిక తృప్తినిస్తాయి.

​6. వీధుల్లో జీయర్ల గోష్ఠి

​ధనుర్మాసంలో తిరుమల మాడ వీధుల్లో పెద జీయర్ మరియు చిన్న జీయర్ స్వాముల నేతృత్వంలో పండితుల బృందం ‘గోష్ఠి’ నిర్వహిస్తారు. వేకువజామునే ఆలయంలో తిరుప్పావై పఠనం ముగించుకుని, భక్తులతో కలిసి సాగే ఈ గోష్ఠి గానం గాలిలో భక్తి సుగంధాలను వెదజల్లుతుంది.

మనం ఈ మాసంలో ఏం చేయాలి?

ఆధ్యాత్మికంగా ఎదగాలనుకునే వారు ఈ మాసంలో ఈ క్రింది నియమాలు పాటించవచ్చు:

• బ్రాహ్మీ ముహూర్తంలో మేల్కొనడం: సూర్యోదయానికి ముందే స్నానాదులు ముగించి పూజ చేసుకోవడం వల్ల మానసిక ప్రశాంతత లభిస్తుంది.

• విష్ణు సహస్రనామ పారాయణం: ప్రతిరోజూ విష్ణు సహస్రనామాలు లేదా తిరుప్పావై పఠించడం ఉత్తమం.

• సాత్విక ఆహారం: ఈ నెల రోజులు మాంసాహారానికి దూరంగా ఉండి, సాత్విక ఆహారం తీసుకోవడం వల్ల మనస్సు భగవంతునిపై లగ్నమవుతుంది.

ఫలశృతి: ఎందుకు ఆచరించాలి?

• ​మోక్ష సాధన: పాపకర్మలను నశింపజేసి, మోక్షాన్ని పొందేందుకు ఈ మాసంలో చేసే పూజలు, వ్రతాలు ఎంతో అనువైనవి.
• ​వేయేళ్ల ఫలితం: కలియుగ దైవమైన శ్రీవేంకటేశ్వరుడిని ధనుర్మాసంలో ఒక్క రోజు నిష్టతో పూజించినా, అది వేయేళ్లు పూజించిన పుణ్యఫలాన్ని ఇస్తుందని భక్తుల నమ్మకం.
• ​కోర్కెల ఈడేరు: ఈ మాసంలో శ్రీవారి కల్యాణంలో పాల్గొని అక్షింతలు తలపై చల్లుకుంటే వివాహం కాని వారికి వివాహం జరుగుతుందని, భక్తులు గాఢంగా విశ్వసిస్తారు.

​ముగింపు: శూన్యమాసపు ఆధ్యాత్మిక నిశ్శబ్దం

​ధనుర్మాసాన్ని ‘శూన్య మాసం’ అంటారు. అంటే లౌకికమైన శుభకార్యాలకు (వివాహాలు, గృహప్రవేశాలు) ఇది శూన్యం. కానీ దైవ చింతనకు ఇది ‘పూర్ణ మాసం’. మనసులోని కోరికలను, పాపకర్మలను నశింపజేసి, మోక్ష సాధనకు పునాది వేసే మాసం ఇది. ఈ ముప్పై రోజులు భక్తిశ్రద్ధలతో విష్ణువును పూజిస్తే వేయేళ్ల పూజాఫలం దక్కుతుందని పురాణాలు చెబుతున్నాయి.

ప్రకృతి ఆరాధన, దైవ చింతన, మరియు సంప్రదాయాల మేళవింపే ధనుర్మాసం. ఈ మాసంలో చేసే ప్రతి పూజ, పాడే ప్రతి కీర్తన మనసును నిర్మలం చేసి, పరమాత్ముని వైపు నడిపిస్తాయి. ఈ ధనుర్మాస దీక్షతో మన అంతరంగంలోని అజ్ఞానమనే చీకటిని తొలగించుకుని, జ్ఞానమనే ఉత్తరాయణ పుణ్యకాలంలోకి అడుగుపెడదాం.

​ఈ పోస్ట్ మీకు నచ్చినట్లయితే మీ మిత్రులతో పంచుకోండి. ఓం నమో నారాయణ! 🙏🏻